Yeni Çağ’da Avrupa
Bilim ve Teknolojide Gelişmeler
Barutun Ateşli Silahlarda Kullanılması :
Barut ilk defa Çinliler tarafından kullanıldı. Avrupalılar Haçlı Seferleri sırasında barutla tanıştı. İngilizler Yüzyıl Savaşları’nda ilk kez barutu toplarda kullandı. Savaş topunun kullanımının artması ile feodal yönetimler yıkıldı.
Pusulanın Bulunması :
Pusula ilk defa Çinliler tarafından kullanılmaya başlandı. Pusulanın gemicilik alanında kullanılmaya başlanması ile açık denizlerde seyahat kolaylaştı.
Kağıt ve Matbaa :
Matbaa ilk defa Çinliler tarafından kullanıldı. Uygur Türkleri matbaayı geliştiren hareketli harfleri icat etti. Avrupa’da hareketli matbaa ilk defa Johann Gutenberg tarafından icat edildi.
Merkezi Devletlerin Ortaya Çıkışı
Fransa :
Orta Çağ boyunca derebeylik rejiminin etkisinde kaldı. Yüzyıl Savaşları’nda (1337-1453) Fransız soyluları İngilizler’le yaptıkları mücadelede zayıf düştüler. Kral IX. Louis derebeylerin üzerine yürüyerek merkezi krallığı güçlendirdi.
İngiltere :
Yüzyıl Savaşları’nın hemen ardından Çifte Gül Savaşı yaşandı. Bu savaşlarda İngiliz soyluları güçlerini kaybettiğinden, krallık, merkezi yapısını güçlendirdi.
İspanya :
1450’li yıllarda İspanya Aragon, Savar, Kastilya ve Portekiz gibi krallıklara bölünmüştü. Güney’de Beni Ahmer Devleti hüküm sürmekteydi.
1474’te Aragon kralı, Ferdinand ve Kastilay kraliçesi, İsabella’nın evliliği ile siyasi birlik sağlandı.
İtalya :
Orta Çağ’da derebeylik rejiminin uygulanmadığı tek ülkedir. İtalya; Papalık, Venedik, Ceneviz ve Floransa gibi şehir devletlerinden meydana gelmekteydi. Venedik ve Ceneviz, deniz gücü sayesinde Akdeniz’de egemen durumdaydı.
Coğrafi Keşifler
Coğrafi Keşiflerin Nedenleri
Avrupa Devletleri’nin, İstanbul’un fethi ile Türklerin eline geçen, İpek ve Baharat yollarını Müslümanların elinden kurtarma düşüncesi.
Avrupalıların, XV. yüzyılda gelişen ticaret ve sanayi sonucunda yeni pazar ve hammadde araması.
Pusulanın daha yaygın kullanılmaya başlaması.
Gemi yapım tekniğinin gelişmesi.
Hurafelere inanan korkak denizcilerin yerini, cesur denizcilerin alması.
Hristiyanlığı yayma amacı.
Coğrafi Keşifler
Bartelemeo Diaz
1486’da çıktığı seferde fırtınaya yakalanarak, Güney’e sürüklendi ve Natal’a ulaştı. Dönüşte Afrika’nın Güney Burnu’nu geçerek buraya Fırtınalar Burnu ismini verdi.
Kristofer Kolomb
1492’de ispanya kralı Ferdinand ve eşi İsabella’nın desteği ile Atlas Okyanusu’na açıldı. Amacı, Hindistan’a ulaşmaktı. fakat yanlışlık sonucu Bahama Adaları’na ulaştı. Buranın yeni bir kıta olduğunu bilmedi.
Vasko de Gama
1498’de Portekiz’den yola çıktı. 1486’da Bartelmi Diaz tarafından keşfedilen Ümit Burnu’nu aşarak Hint Okyanusu’na ulaştı. 1498’de Hindistan’ın Kalküta limanına vardı.
Jan & Sebastiyan Kabo
1497’de İngiltere’den sefere çıktılar. Kuzey Amerika’yı dolaşarak Kanada’yı keşfettiler.
Amerigo Vespucci
Kristof Kolomb’un ölümünden bir yıl sonra, 1507’de sefere çıktı. Kolomb’un izinden giderek, onun keşfettiği kıtanın Hindistan olmayıp, yeni bir kıta olduğunu öğrendi. yeni kıtaya bu denizcinin adı verildi ve kıtaya Amerika dendi.
Magellan ve Del Kano
1519’da Alman Kralı Şarlken’in de desteğiyle sefere başladı. İspanya’dan yola çıkıp hep ters yönde ilerleyerek tekrar İspanya’ya geri dönmeyi planladı. Güney Amerika kıyılarını dolaşarak Magellan Boğazı’nı buldu. Büyük Okyanus’a açılarak Phillippine Adaları’na ulaştı. Ada yerlileri ile yaptığı bir savaşta öldürüldü. Del Kano, Ümit Burnu’nu dolaşarak 1522’de İspanya’ya döndü.
Meksika ve Peru’nun Keşfi
1519’da Kortez (Cortes) adlı bir İspanyol denizci önderliğinde Meksika’nın fethinden başlandı. Aztek Uygarlığı yok edildi. 1532’de Almagro ve Pizarro Peru’ya çıkarak İnka uygarlığına son verdi.
Coğrafi Keşiflerin Sonuçları
Yeni topraklar, yeni ülkeler yeni uygarlıkların yanı sıra, tütün, kakao, vanilya, şekerkamışı, patates gibi yeni bitkilerle tanışıldı.
Ümit Burnu yolunun bulunması ile Baharat Yolu eski önemini yitirdi.
Akdeniz limanları önemini kaybetti.
Atlas Okyanusu kıyısındaki Lizbon, Londra, Rotterdam ve Amsterdam gibi limanlar önem kazandı.
Keşfedilen ülkelerdeki değerli madenler ve hammaddeler Avrupa’ya getirildi.
Toprak zenginlik kaynağı olmaktan çıkarak ticaret ön plana geçti.
Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı daha da zenginleşerek toprak zengini soylular ekonomik güçlerini yitirdi.
Keşfedilen yerlere Avrupa’dan göçler başladı.
Hristiyanlık yayıldı.
Baharat Yolu’nun önemini yitirmesi üzerine İslam dünyası yoksullaştı.
Rönesans Hareketi
Rönesans’ın Nedenleri
Orta Çağ’ın sonlarından itibaren kültür ve sanatdaki ilerlemelerin XV. ve XVI. yüzyılda olgunlaşması.
Yeni Çağ’ın başlarında bulunan matbaa sayesinde yeni buluş ve düşüncelerin tüm Avrupa’ya yayılması.
Coğrafi Keşifler ile birlikte dünyayı tanıyan Avrupa’da sanattan ve edebiyattan büyük zevk alan bir sınıfın doğması.
Bu dönemde birçok dahi insanın yetişmesi.
Rönesans
Rönesans, coğrafi konumu itibariyle Doğu ve Batı uygarlıklarına yakın ve İslam kültüründen etkilenmeye elverişli olan İtalya’da doğdu.
Rönesans’ın İtalya’da Doğması’nın Sebepleri :
Coğrafi Keşifler sonucunda İtalyan şehirlerinin zenginleşmesi ile İtalyan ekonomisinin ilerlemesi.
İtalya’nın Orta Çağ’dan itibaren siyasi birlikten yoksun bağımsız şehir devletlerinden oluşması ile özgür düşünce ortamının bulunması.
İtalya’nın eski Roma Uygarlığı’nın kültürel mirasçısı olması.
İstanbul’un fethi ile İstanbul’da bulunan bilim adamlarının İtalya’ya kaçması.
İtalya’da Yetişen Rönesans Öncüleri :
Resimde Giotto, Rafaello ve Leonardo da Vinci; heykelde Donatello, Giberti ve Michelangelo mimarlıkta Brunellesci, Bramente ve Michelangelo.
Rönesans’ın Sonuçları
İtalya’da başlayan Rönesans hızla bütün Avrupa’ya yayıldı.
Fransa’da; Villar, Ronsard, Rable ve Montaigne; Almanya’da Erasmus ve Dürer; İngiltere’de Sheakspear gibi ünlü sanatçılar yetişti.
Skolastik düşünce yerini pozitif düşünceye bıraktı.
Bilimdeki gelişmeler teknik gelişmelere ortam hazırladı, bu durum Sanayi Devrimi’nin nedenlerinden birini oluşturdu. Bilimin ön planda olduğu hür düşünce yayılmaya başladı.
Skolastik düşünce ortadan kalkarken kiliseye olan güven de azaldı. Bu durum Reform’un başlamasında etkili oldu.
Edebiyat ve sanattan zevk alan üstün bir tabaka ile bunlardan zevk almayan yoksul halk kitlesi gibi iki sınıf ortaya çıktı.
Reform Hareketleri
Almanya’da Reform
Hristiyanlık, XVI. yüzyıla kadar Avrupa’da Katoliklik ve Ortodoksluk olmak üzere iki mezhebe ayrılmıştı. Orta Çağ’dan itibaren Katolik Kilisesi giderek bozuldu.
Haçlı Seferleri, Coğrafi Keşifler ve Rönesans ile birlikte kilise ve papaya güven sarsıldı.
Hümanizm sayesinde, Hristiyanlığın kaynağı olan İncil’in özüne dönüş başladı.
Matbaanın kullanılmaya başlanmasıyla iletişim kolaylaştı, İncil tabu olmaktan çıkarak başta Almanca olmak üzere çeşitli dillere çevrildi. İncil diğer dillere çevrildikçe İncil’de yazan bazı şeylerin kilisenin söylediklerine uymadığı anlaşıldı.
1517’de Martin Luther, Wittenberg kilisesi duvarına astığı 95 maddelik bir bildiri ile Endülüjans satışına itiraz etti.
Papa X. Leon, 1520 yılında Luther’i afaroz etti. Luther’in düşünceleri kısa zamanda yayılarak Protestan Mezhebi adını aldı.
Ogsburg Antlaşması ile de Almanya’da Lutherianizm serbestlik kazandı.
Avrupa’da Reform
Fransa : John Calvin önderliğinde başlayan reform hareketi, Calvinizm olarak adlandırıldı. Calvinizm, 1598’de ilan edilen Nant Fermanı ile Fransa’da serbest bırakıldı.
İngiltere : Reform kral VIII. Henry tarafından başaltıldı. VIII. Henry, Katolik Kilisesi’nden ayrılarak Anglikanizm Mezhebi ve Anglikan Kilisesi’ni kurdu.
İskoçya : Calvinizm’in temel prensipleri benimsendi. Calvinizim İskoçya’da Presbiteryanizm adını aldı. isveç, Norveç ve Danimarka’da da Protestan mezhebi kabul edildi.
Reform’un Sonuçları
Avrupa’da mezhep birliği bozuldu.
Katolik ve Ortodoks mezheplerinin yanı sıra Protestanlık (Lutherianizm), Fransa’da Calvinizm, İngiltere’de Anglikanizm ve Kuzey Avrupa’da Presbiteryanizm mezhepleri ortaya çıktı.
Reform hareketi sadece Katolik Kilisesi’ni kapsadı, Ortodoks Kilisesi bu hareketten etkilenmedi.
Papalar eski nüfuzlarını kaybetti.
Katolik Kilisesi varlığını sürdürebilmek için ıslahatlara başvurdu.
Eğitim kilise kontrolünden çıkartılarak laik bir eğitime geçildi.
Katolik Kilisesi’nden ayrılan ülkelerde kilisenin mallarına el konuldu.
Reform Avrupa’da dini bölünmelerin yanı sıra birtakım siyasi bölünmelere de neden oldu. Bu durum Avrupa’da Osmanlı’ya karşı Hristiyan birliğini sağlamaya çalışan Şarlken’in aleyhindeydi.
