Yakın Çağ’da Avrupa
Yakın Çağ’da Avrupa Devletleri
İngiltere
1215’te Magna Carta imzalandı.
1265’te parlamenter sisteme geçildi.
Yüzyıl Savaşları’nda Fransa’ya yenildi ve karada üstünlüğünü kaybetti.
Çifte Gül Savaşları’ndan sonra kuvvetli bir deniz devleti haline geldi.
XVII. yüzyılda Kral Charles döneminde parlamento dağıtıldı ve halk Cromwel önderliğinde ayaklandı. Kral öldürüldü.
Cromwel Cumhuriyet ilan ettiğini bildirdi.
Fakat bir süre sonra parlamentoyu dağıttı.
Kral, III. William döneminde “İnsan Hakları Beyannamesi” yayınlanarak demokratik krallık kuruldu.
Almanya
XIX. yüzyıl sonlarına kadar siyasi birliğini tamamlayamadı.
Reform döneminde, Protestan prenslerle Kral II. Ferdinand arasında Otuz Yıl Savaşları çıktı.
Viyana Kongresi’nde Germen Konfederasyonu kurulmasına ve komisyon başkanlığına Avusturya’nın getirilmesine karar verildi.
Konfederasyon dışında bırakılan Prusya Avusturya ile savaşa girdi.
Prusya başbakanı Bismarck 1871’deki Sedan Savaşı’nda Fransa’yı yendi.
Almanya Prusya öncülüğünde Kral III. Wilhelm başbakanlığında siyasi birliğini sağladı.
Fransa
Yüzyıl Savaşları’nda İngiltere’yi yendi; fakat Reform döneminde mezhep çatışmaları yaşandı.
Kral IV. Henry döneminde Fransa koyu bir mutlakiyetle yönetilmeye başlandı.
İspanya
15.yüzyılın sonlarına doğru Coğrafi Keşifler’e başladı.
XVI. yüzyılda önemli bir sömürge devleti oldu.
XVII. yüzyılda İngiltere ve Fransa’ya birtakım sömürgelerini kaptırdı.
Hollanda da İspanya’dan ayrılarak bağımsızlığını ilan etti.
İtalya
Haçlı Seferleri’nden sonra Akdeniz’de ticari üstünlüğü ele geçirdi.
Venedik ve Ceneviz gibi denizci devletler Yeni Çağ’da ticari üstünlüğünü kaybetti.
1815’te toplanan Viyana Kongresi’nde İtalya yedi hükümete ayrıldı.
Rusya
Lehistan, XVIII. yüzyıla kadar Osmanlı Devleti ile Avusturya ve Rusya arasında tampon devlet durumunda kalmıştı.
XVII. yüzyıldan itibaren Rusya’nın Lehistan iç işleine müdahale etmesi üzerine karışıklıklar çıktı.
XVII. yüzyılda Çar Petro döneminde yapılan ıslahatlarla kendisini geliştirdi.
İsveç, Osmanlı Devleti ve Lehistan ile savaştı.
ABD’nin kuruluşu
Kristofer Kolomb’un (1492) keşfinden sonra İngilizler bölgede sömürge oluşturmuştu.
XVIII. yüzyılın ortalarından itibaren İngilizler kıyılardan içe doğru ilerledi.
Buralara Avrupa’dan gelen göçmenler yerleştirildi. İngiltere parlamentosu Yedi Yıl Savaşları’nda bozulan ekonomisini toparlayabilmek amacıyla kolonilerden aldığı vergiyi artırdı.
Koloniler, İngiliz parlamentosunda temsil hakları olmadan vergi ödemeyeceklerini bildirdi.
İngiliz mallarını protesto eden koloni halkı, Boston limanına gelen İngiliz gemilerindeki çayları denize boşalttı. Limanlar İngiltere tarafından ablukaya alındı.
Koloni halkının buna karşı çıkması üzerine ayaklanma başladı.
1.Philedalphia Kongresi (1774) : Koloni meclislerinin onayı olmadan vergi alınmaması ve ticareti engelleyici yasaların kaldırılması kararı alındı.
2.Philedalphia Kongresi (1776) : Koloniler İngiltere’ye karşı bağımsızlıklarını ilan etti.
Versailles Antlaşması (1783) ile İngiltere ABD’nin bağımsızlığını kabul etti.
Sanayi Devrimi
Sanayi Devriminin Nedenleri
XVI. yüzyılda Avrupa’da Rönesans ile başlayan bilimsel gelişmeler peşinden teknik gelişmeleri getirdi.
Bilim ve teknik araştırmalara hükümetler önemli sermayeler ayırdı.
Coğrafi Keşifler sonunda ticaretin gelişmesi, sömürge imparatorluklarının kurulması ile Avrupa’da sermaye birikimi oluştu.
Sanayi Devrimi; 1690’dan itibaren kullanılmaya başlanan buhar gücü sayesinde üretimin, ulaşımın ve tekniğin gelişmesi sonucu dünyada yaşanan değişime verilen addır.
Sanayi Devrimi’nin ilk aşamasında temel hammadde kaynağı taş kömürüydü.
1878’de içten patlamalı motorların icadıyla birlikte petrol ön plana çıkmıştı.
Sanayi Devrimi, XVIII. yüzyılda İngiltere’de ilk defa dokuma alanında görüldü.
Sanayi Devriminin Sonuçları
Üretimin bol ve ucuza mal edilmesi üzerine, hammadde ve pazar ihtiyacı daha da arttı. Bu durum sömürgecilik yarışını hızlandırdı.
Kol gücünün yerini makinanın almasıyla, küçük işyerleri ve atölyeler, yerlerini fabrikalara bıraktı. Fabrikaların ihtiyacını karşılamak amacıyla büyük sermayeli şirketler ve bankalar doğdu.
1869’da Süveyş Kanalı, 1914’te Panama Kanalı açıldı ve deniz ulaşımının cazip hale gelmesi ile ticaret gelişti.
XVII. yüzyılda Avrupa’da görülen nüfus artışı, köyden büyük kentlere göçü başlattı. Çarpık kentleşmeyi doğdu.
İşsiz insanlar kentlerdeki sanayi sektöründe, düşük ücretlerle burjuvazinin emrinde çalışmaya başladı. Ucuz el emeği, sosyal güvencesi olmayan, ağır şartlarda çalışan fabrika işçisini ortaya çıkardı.
Sosyalizm, Komünizm, Liberalizm ve Kapitalizm gibi ekonomik sistemler tanımlanmaya başlandı.
Sanayi Devrimi’ne Avrupa ile birlikte katılmayan Osmanlı Devleti’nin ekonomisi çöktü.
Sömürgecilik
Sömürgeciliğin Gelişmesi
Sanayi Devrimi hammadde ve pazar ihtiyacını artırdı.
Coğrafi Keşifler ile birlikte denizaşırı ticaretin gelişmesi, uzak hammadde kaynaklarının daha rahat kullanılmasını sağladı.
Avrupa devletleri, XVII. yüzyılda yeni sömürge alanları bulmak için harekete geçti.
İngiltere; Hindistan Birmanya, Belücistan, Kıbrıs, Malta ve Mısır’ı sömürgeleştirdi.
Fransa; sömürgelerinin bir kısmını İngiltere’ye kaptırdı. Cezayir, Tunus ve Sudan bazı bölümleri ile Madagaskar Adası’na yerleşti.
Almanya; Afrika ve Pasifik’te sömürgeler elde etti.
Sömürgecilik Birinci Dünya Savaşı’nın önemli nedenlerinden birini oluşturur.
İtalya; Kızıldeniz kıyısındaki Eritre ve Trablusgarp’ı aldı.
Rusya; sıcak denizlere açılabilmek amacıyla Boğazlara yöneldi. Sibirya’dan Japon Denizi’ne kadar hammadde kaynaklarına sahip oldu.
Fransız İhtilali
Fransız İhtilali’nin Nedenleri
1756-1763’teki Yedi Yıl Savaşları’nda İngilizler ile savaşan Fransızların İngiltere’deki meşrutiyet yönteminden etkilenmesi.
Amerika Bağımsızlık Savaşı’nı destekleyen Fransızların, İnsan Hakları Bildirisi’nden etkilenmesi.
Fransa’da mutlaki krallığın uyguladığı baskı rejimi nedeniyle özgürlük ve eşitlik ortamının olmaması.
Devlet yönetiminde soyluların geniş ayrıcalıklara sahip, halkın ise kralın emirlerine körü körüne itaat eden durumunda olması.
Devlet çıkarlarına ters düşen fikirlere sahip kişilerin ağır biçimde cezalandırılması.
Rönesans’ın etkisiyle ortaya çıkan “Aydınlanma Çağı” nın, Fransız düşünürler tarafından benimsenmesi.
Fransa’nın XVIII. yüzyılda katıldığı savaşlar ve devletin gereksiz harcamalarının ekonomiyi sarsması üzerine halkın ağır vergiler altında ezilmesi.
Fransız İhtilali (1789)
1 Mayıs 1789’da Milli Meclis, kendi onayları olmadan halktan vergi toplanmaması kararını aldı.
Kral buna karşı çıktı ve Meclisi kapatmak istedi. 14 Temmuz 1789’da Paris’te ayaklanan halk Bastille Hapishanesi’ni bastı ve siyasi tutukluları serbest bıraktı.
4 Ağustos 1789’da bütün feodal haklar “Kurucu Meclis”e dönüşen “Milli Meclis” tarafından kaldırıldı.
28 Ağustos 1789’da “İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi” ilan edildi.
Kurucu Meclis, Anayasa hazırlayarak demokratik krallığa geçildiğini bildirdi.
Kral XVI. Louis, başa geçmek isteyince ihtilalciler tarafından yakalanarak kraliçe Marie Antoinette ile birlikte idam edildi.
Fransa’da Robespier önderliğinde “terör dönemi” başladı.
Kurucu Meclis, 1795’teki anayasa ile Direktuvar Hükümeti’ni kurduğunu bildirdi.
1799’da Napolyon Bonaparte darbe ile başa geçti.
Napolyon, 1804’te Fransa’da imparatorluğu ilan etti.
Fransız İhtilali’nin Sonuçları
İhtilalin ardından yayımlanan “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi” ile ulusçuluk, demokrasi, cumhuriyet, adalet, hukuk, anayasacılık, özgürlük ve eşitlik gibi kavramlar hızla bütün dünyaya yayıldı.
Mutlak krallıklar, yerini anayasal yönetime dayanan meşruti krallıklara bıraktı.
Çok uluslu imparatorlukların dağılmasıyla ulusal devletler kurulmaya başlandı.
XVIII. yüzyılda Balkanlarda bulunan Osmanlı halkları arasında ulusçuluk düşüncesi hızla yayıldı ve uzun vadede Osmanlı Devleti parçalandı.
Fransız İhtilali ile ortaya çıkan düşünceler, Osmanlı aydınları üzerinde oldukça etkili oldu. Bu durum, Tanzimat Dönemi’nin başlamasında ve Kanun-i Esasi’nin hazırlanmasında önemli rol oynadı.
Viyana Kongresi (1815)
Avrupa’da 1805 – 1815 tarihleri arasında meydana gelen Napolyon Savaşları sonunda Avrupa Devletleri bozulan sınırları ve siyasi dengeyi yeniden düzenlemek amacıyla Viyana’da bir kongre düzenlediler.
Kongreyi Rusya, Avusturya, İngiltere ve Prusya yönetti. Osmanlı Devleti katılmadı.
Kongre sonunda imzalanan antlaşma ile, Avrupa’nın yeni haritası çizilirken ulus, dil ve din unsurları dikkate alınmadı.
Viyana Kongresi’ne katılan devletler milliyetçiliğe karşı çıktıkları için, Avrupa’da barış ve huzur bozuldu.
1815 (Viyana Kongresi) ile 1827 (Navarin Olayı) arasında geçen döneme Avrupa’da Restorasyon Dönemi denir.
Kongrenin hemen ardından, kongrede alınan kararları uygulamak amacıyla Rusya, Avusturya, Prusya ve Fransa “Kutsal İttifak”ı, Avusturya, İngiltere, Rusya ve Prusya “Dörtlü İttifak”ı oluşturdu.
1830 İhtilalleri
Bu ihtilaller, 1830 yılında Fransa’da çıktı ve bütün Avrupa’yı etkiledi.
İhtilalin çıkmasında, Avrupa’da bulunan Liberal kesimin Viyana Kongresi kararlarına tepki göstermesi ve Fransa’da iş başına geçen X. Şarl’ın mutlak rejimi getirmek için parlamentoyu dağıtması etkili oldu.
Ayaklanma sonunda, X. Şarl krallıktan vazgeçti, yerine liberal fikirleri savunan Louis Fhillippe kral oldu.
1830 İhtilali sonunda Belçika Hollanda’dan, Norveç de İsveç’ten ayrılarak bağımsızlıklarını ilan etti.
1848 İhtilalleri
1840’lı yıllarda Fransa’da Sosyalistler diye bilinen yeni bri sınıf ortaya çıktı.
Bu oluşumu, Sanayi Devrimi ile birlikte ortaya çıkaran işçi sınıfı oluşturmaktaydı.
Öncüleri; Fransa’da Sen Simon ve Furiye, İngiltere’de Owen’di.
Fransa’da, Louis Blan ve Almanya’da Karl Marks bu fikirlerin kuruculuğunu yaptı.
Fransız Sosyalist Partisi’nin 1848’de Liberaller ve Katolik Partisi ile birleşmesi ve Kral Louis Fhillippe’den memnun olmadıklarını bildirmeleriyle Paris’te isyan patlak verdi.
1848 ihtilalleri önce Fransa’dan başladı, daha sonra bütün Avrupa’ya yayıldı.
1848 ihtilalleri tüm Avrupa’da Cumhuriyet rejiminin yayılmasına neden oldu.
