Osmanlı Siyasi Tarihi Duraklama Dönemi

Duraklama Dönemi

Duraklamanın Nedenleri

1. İç Nedenler :

1. Merkezi Yapıdaki Bozulmalar :

Padişahlık Makamının Bozulması

1. Ahmet ile birlikte şehzadelerin sancak eğitimi uygulaması kaldırıldı, şehzadeler sarayda kapalı bir hayat yaşamaya başladı.

Saraya kapanan şehzadelerin ruhsal yapılarında bozulmalar görüldü.

UYARI : III. Mehmet; son kez sancağa çıkan Osmanlı padişahıdır.

1. Ahmet Dönemiyle hanedanın en yaşlı üyesi tahta geçmeye başladı.

UYARI : I. Ahmet, sancağa çıkmadan tahta çıkan ilk padişahdır.

Sadrazamalık Makamının Bozulması

Sadrazam padişahtan sonra en etkili olan ikinci kişi idi.

Sadrazamlar, önceleri eğitim ve tecrübelerine göre seçilirken, daha sonraki dönemlerde rüşvet ve iltimas yolu ile göreve gelmişlerdi.

UYARI : Duraklama Dönemi’nde 61 sadrazam göreve gelmiştir.

Duraklama Dönemi’nde yeteneksiz kişiler sadrazamlık görevine getirildi.

Bu durum halkın devlete olan güvenini azalttı, isyanların çıkmasına neden oldu.

Saray Kadınlarının Yönetime Katılması

Kimi padişahların zamansız ölümü üzerine geride tahta geçecek çocuk yaşta kişiler kalıyordu.

Veraset sisteminden dolayı çocuk da olsa bu kişi tahta geçebiliyordu.

Bu çocuk hükümdarların tahta geçmesi ile anneleri devlet yönetiminde etkili olmaya başlıyordu.

Kadınların devlet işlerinde etkinliği Kanuni Dönemi’nde Hürrem Sultan ile başladı.

Valide Kösem Sultan ve Turhan Sultanla devam etti.

UYARI : Duraklama Dönemi’nde IV. Murat’ın annesi Kösem Sultan ile, IV. Mehmet’in annesi Turhan Sultan yönetimde oldukça etkili olmuşlardı.

Zamanla saray kadınları devlet adamlarının atanmasında da söz sahibi oldu.

Bu da bilgi ve beceriden yoksun kişilerin iş başına gelmesine neden oldu.

2. Orduda Meydana Gelen Bozulmalar :

Yeniçeri Teşkilatındaki Bozulmalar

Askeri kanun ve geleneklere saygı gösterilmemeye başlandı.

Yeniçerilerin ve Kapıkulu Ocağı’nın bozulması ile orduya olan güven kayboldu.

Kanun-i Kadim’e aykırı askere alım işlemleri yapılmaya başlandı.

UYARI : Yeniçeri Ocağı’na usulsüz asker kaydeden ilk padişah III. Murat’tır.

Devşirme sistemi bozuldu.

Yeniçeriler çeşitli nedenlerden dolayı sık sık ayaklanmaya başladı.

Merkeze her istediklerini yaptırabilen Yeniçeriler, bazan padişahları bile tahttan indirmişti.

Eyalet Ordusundaki Bozulmalar

XVII. yüzyılda Tımar dağıtımındaki adaletsizlik ve haksızlık Eyalet ordusunun itibarını zedeledi.

Dirlik araziler askerlikle ilgisi olmayan kişilere verilmeye başlandı.

UYARI : Yükselme Dönemi’nde Eyalet Ordusu Yeniçeri Ocağı’na karşı önemli bir denge unsuruydu. XVII. yüzyılda eyalet askerlerinin sayısının azalması ile, Yeniçeri Ocağı güç kazanmış ve devlet yönetiminde Ocağın etkinliği artırmıştır.

Bir kısım dirlik arazi de peşin vergi amacıyla iltizama çevrildi.

Donanmadaki Bozulmalar

Osmanlı donanması Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde en üst düzeye ulaşmış, Barbaros Hayreddin Paşa’nın ölümüyle de giderek önemini kaybetmişti.

Denizcilikle ilgisi olmayan kişiler kaptan-ı deryalığa getirilmişti.

Ekonomideki Bozulmalar

Savaş ganimetlerinin azalması.

Uzun süren ve genelde yenilgiyle sonuçlanan savaşlar.

Eskisi gibi yabancı devletlerden vergi ve hediye alınamaması.

Artan saray masrafları ve devlet ihtişamına paralel olarak lüks ve israfın artması.

Sık sık padişah değişiklikleri yüzünden ödenen cülus bahşişleri.

Tımar sisteminin bozulması.

Kapıkulu askerlerinin sayısının artması.

Eğitimdeki Bozulmalar

Osmanlı Eğitim sistemi Avrupa’nın oldukça gerisinde kalmıştı.

Osmanlı Devleti’nde en önemli eğitim kurumu medreselerdi.

Medreselerin başında bulunan ulemalar gelişmeye ayak uyduramadı.

Medreselerde zamanla pozitif bilimler askıya alındı.

Medrese eğitimi yapmamış bir çok insana diploma ve ve rütbe verildi.

Yeni doğmuş çocuklara müderris ünvanı verilerek beşik uleması zümresi meydana geldi.

Ulemalar zamanla askerle birlikte isyanlara katılıp saraya hücum etti.

Toplum Yapısındaki Bozulmalar

Siyasi, sosyal ve ekonomik yapının bozulması ile Anadolu’da Celali İsyanları çıktı.

Celali isyanları ile merkezi otorite tamamen sarsıldı.

İsyanların artması üzerine Anadolu’da yaşayan halk şehirlere göç etmeye başladı.

İsyanların bastırılmasında kullanılan yöntemler, halkla devletin arasının açılmasına neden oldu.

1. Dış Nedenler :

İmparatorluğun Doğal Sınırlarına Ulaşması

Osmanlı Devleti, XVI. yüzyılın sonunda yaklaşık 20 milyon kilometre kare sınır ve 100 milyon nüfus ile en geniş sınırlarına ulaşmıştı.

Üç kıtaya yayılan bu sınırların korunmasında zorluk çeken Osmanlı Devleti, bazen birçok cephede savaşıyor ve bu nedenle mevcut gücü bölünüyordu.

Avrupa’da Merkezi Krallıkların Kurulması

Osmanlı Devleti Kuruluş Dönemi’nde Batı’da çok rahat ilerledi, çünkü Avrupa’da derebeylik rejimi (küçük kırallıklar) hüküm sürmekteydi.

1. yüzyıl ile birlikte Avrupa’da güçlü merkezi krallıklar kuruldu.

Avrupa, XV. ve XVI. yüzyıllarda Coğrafi Keşifler, Rönesans ve Reform ile önemli adımlar atmış, Osmanlı Devleti’nde ise aynı gelişmeler görülmemişti.

XVII. Yüzyıl Siyasi Tarihi

Osmanlı-İran Savaşları

III. Murat Dönemi (1577-1590)

III. Murat, 1579’da İran şahı Tahmasb’ın ölümü ile ortaya çıkan taht kavgalarından faydalanarak İran üzerine sefere çıktı.

Osmanlı Ordusu, Hazar Denizi’ne kadar ilerledi fakat, 1590’da İranlılar’ın barış İstemesi Üzerine Ferhat Paşa Antlaşması imzalandı.

Ferhat Paşa Antlaşması (1579)

Bu antlaşma ile Azerbeycan, Luristan, Gürcistan ve Dağıstan Osmanlılara bırakıldı. Osmanlı İmparatorluğu, bu antlaşma ile doğuda en geniş sınırlara ulaşmış oldu.

1. Ahmet Dönemi (1603-1611)

Nedeni : Osmanlı Devleti’nin Batı’da Avusturya ile savaşta bulunmasını ve Anadoludaki Celali İsyanlarını fırsat bilen İran’ın Ferhat Paşa Antlaşması ile Osmanlı Devleti’ne verilen yerleri geri almak istemesi.

Şah Abbas, 1603’te Tebriz ve Erivan’ı alarak Diyarbakır ve Musul’a kadar ilerledi.

1611 yılında Nasuh Paşa Antlaşması imzalanarak bu savaşa son verildi.

Nasuh Paşa Antlaşması (1611)

1. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti, Ferhat paşa Antlaşması ile aldığı toprakları geri verdi.
2. İran her sene Osmanlı Devleti’ne ikiyüz deve yükü ipek verecekti.

Bu antlaşma Osmanlı Devleti’nin elde ettiği toprakları geri verdiği ilk antlaşmadır.

1. Mustafa Dönemi (1617-1618)

Nedeni : İran’ın antlaşmalarda verdiği sözü tutmayıp Osmanlı Devleti’ne söz verdiği ekonomik yükümlülüğü yerine getirmemesi

1617-1618 tarihleri arasında devam eden bu savaşlarda önemli bri çatışma olmadı, 1618’de İran ile Serav Antlaşması imzalandı.

1618 yılında imzalanan Serav Antlaşması ile Nasuh Paşa Antlaşması’nın koşulları her iki ülke tarafından da yeniden kabul edildi.

1. Murat Dönemi (1622-1639)

Nedeni : İran’ın hile ile Bağdat’ı işgal etmesi.

1. Murat, İran’a iki sefer düzenledi. Bu seferler sonunda Revan ve Bağdat’ı tekrar ele geçirdi.

1639 yılında İran ile Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalandı ve altmış yıldır süren İran savaşları sona erdi.

Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639)

1. Azerbaycan ve Revan İran’a bırakıldı.
2. Bağdat Osmanlı Devleti’ne bırakıldı.
3. Zağros Dağları iki ülke arasında sınır oldu.

Bu antlaşma ile XVII. yüzyıl Osmanlı-İran savaşları sona erdi ve bugünkü Türkiye-İran sınırı büyük ölçüde çizildi.

Osmanlı-Lehistan Savaşları

Genç Osman Dönemi (1618-1622)

Nedeni : Lehistan’ın Boğdan’ın iç işlerine karışması.

Genç Osman 1618 yılında Lehistan seferine çıktı.

Leh ordusunu yendi ve Hotin Kalesi’ni kuşattı.

Bu sefer, yeniçerilerin gevşek davranması üzerine, 1620 yılında Hotin Antlaşması imzalanarak son buldu.

Hotin Antlaşması (1620)

1. Lehliler ve Osmanlılar birbirlerinin topraklarına saldırmayacaktır.
2. Lehistan, Kırım Hanı’na 40 bin düka altını vergi olarak ödemeye devam edecektir.

Hotin seferi’nde Yeniçerilerin yetersizliği anlaşılmış ve ilk defa Genç Osman, Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmak istemişti.

1. Mehmet Dönemi (1672-1676)

Nedeni : Lehistan’ın, Türk himayesinde bulunan Ukrayna Kazakları’nın iç işlerine karışması.

Osmanlı ordusu 1672’de Lehistan seferine çıktı. Lehliler birçok defa yenildi ve 1676’da Bucaş Antlaşması imzalandı.

Bucaş Antlaşması (1676)

1. a) Ukrayna Osmanlıların koruması altında kalacak.
2. b) Podolya Osmanlılara verilecek
3. c) Lehistan her sene vergi ödeyecek

Bucaş Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarına toprak kattığı son antlaşmadır. Bu antlaşma ile Osmanlı İmaparatorluğu Batı’da en geniş sınırlarına ulaşmıştı.

Not : Lehistan Diyet Meclisi, Bucaş Antlaşması’nın vergiyle ilgili üçüncü maddesini kabul etmedi. Savaş yeniden başladı. Osmanlılar vergiyle ilgili maddeyi kaldırınca 1676 yılında Bucaş Antlaşması yenilendi.

Osmanlı-Venedik Savaşları (1645-1669)

Nedeni : Venediklilerin Osmanlı ticaret gemilerine saldırması ve Osmanlı Devleti’nin Girit Adası’nı almak istemesi.

1645’te Girit yüzünden Osmanlı-Venedik savaşları başladı.

25 yıl alınamayan Kandiye Kalesi’nin alınması ile Venedikliler barış isteğinde bulundu.

Osmanlı-Avusturya Savaşları (1593-1606)

Nedeni :

1. Avusturya ile Osmanlı arasındaki sınır mücadelesi
2. 1593 tarihinde Bosna Beylerbeyi Hasan Paşa’nın Avusturyalılar tarafından pusuya düşürülerek öldürülmesi

III. Murat Dönemi’nde Avusturya savaşları başladı.

1573 yılında Estergon ve Kanije kalelelerini Avusturya’ya kaptırdı.

III. Mehmet Dönemi’nde Avusturya’dan Eğri Kalesi alındı.

1596’da Haçova Savaşı ile Avusturya ordusu bozguna uğratıldı.

1596’da Estergon ve Kanije Kaleleri geri alındı.

İran sorunu ve Celali İsyanları yüzünden Osmanlı Devleti barış istedi ve 1606’da Zitvatorok Antlaşması imzalandı.

Zitvatorok Antlaşması (1606)

1. Eğri, Kanije ve Estergon Kaleleri Osmanlılarda kalacaktır.
2. Avusturya Kuzey Macaristan topraklarını elinde tuttuğu için her sene Osmanlılara ödediği vergiyi artık ödemeyecektir.
3. Avusturya bir defaya mahsus olmak üzere savaş tazminatı ödeyecektir.
4. Avusturya arşidükası protokol bakımından Osmanlı padişahına denk olacaktır.

Not : 1533 İstanbul Antlaşması’na göre Avusturya arşidükası Osmanlı sadrazamına denkti.

Zitvatorok Antlaşması ile Osmanlı İmparatorluğu Orta Avrupa’daki üstünlüğünü kaybetmiş, Avrupadaki devletlerle eşit seviyeye gelmişti.

Osmanlı-Avusturya Savaşları (1622-1664)

Avusturya’nın Erdel Beyliği iç işlerine karışması.

1662’de Avusturya seferine çıkan Osmanlı ordusu Uyvar, Zerinvar ve Novigrat kalelerini aldı.

Bu savaşlar 1664 yılında imzalanan Vasvar Antlaşması ile son buldu.

Vasvar Antlaşması (1664)

1. a) Uyvar ve Novigrat kaleleri Osmanlılara bırakılacak, Zerinvar Avusturya’da kalacaktır.
2. b) Erdel Osmanlı Devleti’nde kalacak, Osmanlı Devleti ve Avusturya, Erdel’den askerlerini çekecektir.
3. c) Avusturya, Osmanlıların Erdel Beyi adayını tanıyacaktır.
4. d) Avusturya savaş tazminatı ödeyecektir.

Bu antlaşmadan sonra Avrupalılar, Osmanlıların eski gücünü kazandığını zannederek büyük bir paniğe kapılmıştı.

1. Viyana Kuşatması (1683)

Nedenleri :

1. Koyu katolik olan Avusturya’nın, Protestan Macarlara baskı yapması,
2. Macarların Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’dan yardım istemesi,

1682’de Osmanlı Devleti Avusturya’ya savaş ilan etti.

1683’te Avusturya üzerine sefere çıkıldı.

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, 1683’te Viyana’yı kuşattı.

Haçlı ordusunun yardıma gelmesi üzerine Osmanlı ordusu Viyana önlerinde bozguna uğradı.

Bozgunun nedenleri :

UYARI : II. Viyana bozgunu ile, Kosova Savaşı’ndan sonra Avrupa’da taarruza geçen Osmanlılar, artık savunmaya geçmiştir.

Osmanlıları Avrupa’dan atmak amacıyla “Kutsal İttifak” oluşturulmuştur.

1. Merzifonlu’nun deneyimli komutan ve devlet adamlarının sözünü dinlememesi
2. Merzifonlu’nun şehrin yağmalanmasına izin vermemesi,
3. Viyana’nın güçlü surlarla çevrili olması,
4. Kırım Hanı’nın zamanında yardım göndermemesi.

 

Kutsal Bağlaşma ve Savaşlar (1683-1699)

Nedeni : Osmanlı Devleti’nin Viyana önünde bozguna uğraması ve bu fırsattan yararlanmak isteyen Hristiyan Avrupa’nın Papa’nın önderliğinde kutsal ittifak kurarak, Türkleri Avrupa’dan atmak istemesi.

Avusturya, Macaristan ve Erdel’i alıp Bulgaristan’a girdi,

Osmanlı Devleti ile Haçlı ittifakı arasında 1683’te dört cephede savaş başladı.

Lehistan, Podolya ve Boğdan’ı, Venedik, Mora ve Dalmaçya’yı aldı.

1687 yılında II. Süleyman, 1695’de de II. Mustafa tahta geçti.

Yenilgilerin devam etmesi üzerine Osmanlı Devleti Karlofça Antlaşması’nı imzalayarak savaştan çekildi.

Karlofça Antlaşması (1699)

Avusturya, Lehistan, Venedik ve Osmanlı Devleti arasında imzalandı.

1. Temeşvar ve Banat Yaylası dışında kalan bütün Macaristan ve Erdel Avusturya’ya verildi.
2. Hırvatistan’ın bir bölümü Avusturya’ya verildi; Sava ırmağı sınır oldu.
3. Podolya ve Ukrayna Lehistan’a verildi.
4. Dalmaçya kıyıları ve Mora, Venedik’e verildi. Korint Osmanlılarda kaldı.
5. Antlaşmanın süresi 25 yıl olacak ve Avusturya’nın garantisinde bulunacaktı.

Not : Rusya, Karlofça Antlaşması imzalanırken iki yıllık bir ateşkes imzalamış ve barışa yanaşmamıştır. Amacı Kırım’a doğru ilerlemektir. Ancak, Avrupalı Devletlerin baskısıyla 1700’de antlaşma masasına oturmuştur.

Osmanlılar, Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları’yla ilk defa toprak kaybına uğradı.

Bu antlaşmalar, Osmanlı İmparatorluğu’nun XVIII. yüzyıl genel politikasında belirleyici rol oynadı ve Osmanlı Devleti’nde Gerileme Dönemi Başladı.