Batı Cephesi, Kars ve Ankara Antlaşmaları
Kütahya – Eskişehir Savaşları
İnönü Savaşları’nda Türk ordusuna yenilen Yunanlılar, 10 Temmuz 1921’de saldırıya geçti. Yunan ordusu, Afyon, Kütahya, Eskişehir hattını işgal ederek Ankara’ya doğru ilerledi.
25 Temmuz 1921’de Türk ordusu, Yunan ilerleyişini durdurdu. Yunan ordusunun ilerleyişi Ankara’da endişe yarattı.
Başkomutanlık Yasası
Yunanlıların Ankara’ya doğru ilerlemesi, mecliste korkulara yol açtı. Bazıları bu olaydan Mustafa Kemal’i suçlu bulurken, kimileri ise Mustafa Kemal’in ordunun başına geçmesini savundu.
5 Ağustos 1921’de TBMM, Mustafa Kemal’i başkomutan olarak atadı.
Mustafa Kemal’e üç ay süreyle Meclisin savaş ile ilgili olan yetkileri de devredildi.
Tekalif-i Milliye
Mustafa Kemal, Meclis yetkilerini kullanarak ordunun ihtiyacı olan gıda maddesi ve çeşitli malzemelerin sağlanabilmesi için Tekalif-i Milliye emirlerini çıkartırdı.
Tekalif-i Milliye Emirleri ile Yunan ordusunun saldırısına karşı koyacak olan ordunun ihtiyaçlarının halk tarafından karşılanması amaçlanmıştı.
Tekalif-i Milliye Emirleri
- Her ev, aile birer takım çamaşır, birer çift çorap, çarık hazırlayıp ulusal vergi komisyonuna verecektir.
- Ticaret adamlarının ve halkın elinde bulunan her çeşit kumaş, bez, yapağı, pamuk, tiftik, kösele, meşin, ip, pabuç, başlık gibi giyim kuşama yönelik nesnelerin yüzde kırkına, sonradan ödenmek üzere el konacaktır.
- Ticaret adamları ve halkın elindeki her türlü yiyecek maddesinin yüzde kırkına sonradan ödenmek üzere el konulacaktır.
- Herkes elinde kalan her türlü taşıma araçlar ile savaş araç ve gereçlerini ayda bir kez 100 kilometre taşıyacaktır.
- Ordunun yiyecek ve giyeceği için yararlı olabilecek tüm sahipsiz mallara el konacaktır.
- Halkın elindeki tüm silah ve cephane üç gün içerisinde orduya teslim edilecektir.
- Ülkede bulunan her türlü makineli araç ve gerecin yüzde kırkına el konacaktır.
- Ülkedeki bütün demirci, dökümcü, nalbant, terzi, marangoz gibi zanaatkarlar ordu buyruğunda çalışacaktır.
Sakarya Savaşı
Yunanlılar 14 Ağustos 1921’de yeniden saldırıya geçti.
Kütahya, Eskişehir ve Afyon’u işgal etti.
Mustafa Kemal, Tekalif-i Milli’ye Emirleri ile, orduyu bir ay gibi bir sürede Sakarya Savaşı’na hazır duruma getirdi.
Mustafa Kemal bu savaşta ilk defa başkomutan olarak görev yaptı.
12 Eylül 1921’de saldırıya geçen Türk ordusu Yunanlıları bozguna uğrattı.
Sakarya Savaşı’nın Sonuçları
Türk ordusunun zaferi ile biten Sakarya Savaşı’nda Yunan ordusunun saldırı gücü kırıldı.
Savaş sonunda, Yunanistan’ın Türk topraklarını ele geçirme umudu sona erdi.
Savaş sonunda, TBMM Kars ve Ankara Antlaşmalarını imzaladı.
19 Eylül 1921’de, TBMM tarafından Mustafa Kemal’e mareşallik ve gazilik unvanı verildi.
Bu savaştan sonra İtilaf Devletleri arasındaki birlik bozuldu ve yolları ayrılmaya başladı.
Kars Antlaşması
Sakarya Zaferi ile TBMM’nin dış dünyadaki itibarı ve otoritesi artmıştı.
Bu savaşla Yunan ordusunun saldırı gücü kırılmış ve savunmaya geçmek zorunda bırakılmıştı.
Yunanistan’ın Türk topraklarını ele geçirme umudu sona ermişti.
Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan TBMM’ni tanımaya karar verdi.
13 Ekim 1921’de, TBMM ile Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan arasında Kars Antlaşması imzalandı.
Kars Antlaşması Maddeleri
13 Ekim 1921 tarihinde imzalanan Kars Antlaşması ile
Tarafların birbirlerine zorla benimsetilmek istenen antlaşmaları kabul etmemesi,
Boğazların ticarete açılması ve İstanbul’un güvenliğinin sağlanması,
İki tarafın da topraklarında oturan vatandaşlarına ayrım yapmadan davranması ve asker-sivil tutukluların affedilmesi kararlaştırılmıştı.
Kars Antlaşması ile doğu sınırımız kesin şeklini aldı.
Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan Türkiye’yi tanıdıklarını bildirmişlerdi.
Ankara Antlaşması
Mondros Mütarekesi’nden sonra Fransızlar Güney Anadolu’nun bir bölümünü işgal etti.
Fakat bölge halkının direnişi sonucu Fransızlar çekilmek zorunda kaldı.
20 Ekim 1921’de Fransa ile TBMM hükümeti arasında Ankara Antlaşması imzalandı.
Ankara Antlaşması Maddeleri
20 Ekim 1921’de imzalanan Ankara Antlaşması ile;
Türkiye ile Fransa arasındaki savaşın sona ermesi ve tarafların kuvvetlerini yeni sınırlara çekmesi,
Savaş tutsaklarının karşılıklı olarak serbest bırakılması,
Azınlık haklarının korunması,
İstanbul bölgesi için yeni bir yöneti şeklinin belirlenmesi,
Türkiye – Suriye sınırı, İskenderun – Hatay bölgesi dışta kalacak bir şekilde çizilmesi,
İskenderun – Hatay bölgesinde özel bir yönetim kurularak, buradaki Türk halkının kültürel alanda özgün olması ve Türkçe’nin resmi dil olarak kalması,
Süleyman Şah’ın Caber Kalesi’ndeki mezarının Türk toprağı olarak sayılması kararlaştırıldı.
Ankara Antlaşması’nın Sonuçları
Bu Antlaşma ile Fransa, TBMM’yi resmen tanıdı.
Avrupa’da Türkiye’ye karşı oluşturulan blok parçalandı.
Güney cephesi kapandı ve Fransa ile savaş durumu sona erdi.
Fransa işgal ettiği güney illerimizden çekildi.
Ankara Antlaşması ile bugünkü Suriye sınırımız, Hatay ve İskenderun hariç olmak üzere, kesin şeklini aldı.
Fransızların bölgeden çekilirken bıraktıkları silah, cephane ve uçak ile Türk ordusunun gücü biraz daha arttı.
Ankara Antlaşması ile Fransa Misak-ı Milli’yi tanımış oldu.
